Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 117-statyasında, Ózbekstan Respublikasınıń puqaraları mámleket hákimiyatı wákillik uyımlarına saylaw hám saylanıw huqıqına iye bolıp esaplanadı. Hár bir saylawshı bir dawısqa iye. Dawıs beriw huqıqı, óz qálewin bildiriw teńligi hám erkinligi nızam menen qorǵaladı dep belgilep qoyılǵan.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh. Mirziyoev 2017-jıldıń 11-dekabrdegi Oliy Majliske usınǵan Múrájatnamasında mámleketimiz siyasiy ómirinde ayrıqsha áhmiyetke iye bolǵan saylaw nızamshılıǵı bir qatar nızam hám nızam astı hújjetlerinen ibarat bolsada, tilekke qarsı elege shekem bir hújjet formasına keltirilmegenligin aytıp, xalıqaralıq norma hám standartlarǵa juwap beretuǵın Ózbekstan Respublikasınıń Saylaw Kodeksin islep shıǵıw hám qabıl qılıw wazıypasın alǵa qoyǵan edi. Usıǵan tiykarlanıp Ózbekstan Respublikasınıń Saylaw Kodeksi Nızamshılıq palatası tárepinen 2019-jıl 18-fevralda qabıl etildi. Senat tárepinen 28-fevralda maqullandı hám 2019-jıldıń 25-iyun kúni Prezidentimiz tárepinen imzalanıp, rásmiy járiyalanǵan kúnnen baslap kúshke kirgizildi.
Ózbekstan Respublikasınıń Saylaw Kodeksi qabıl etiliwi múnásibeti menen ámelde bolǵan saylaw nızamshılıǵı múnásibetlerin tártipke salıwshı 5 nızam (1991-jıl 18-noyabrdegi «Ózbekstan Respublikası Prezidenti saylawı haqqıda”ǵı, 1993-jıl 28-dekabrdegi «Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisine saylaw haqqında”ǵı, 1994-jıl 5-maydaǵı «Xalıq deputatları walayat, rayon xám qalalıq Keneslerine saylaw haqqında”ǵı, 1994-jıl 5-maydaǵı «Puqaralar saylaw huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı hám 1998-jıl 30-apreldegi «Ózbekstan Respblikası Oraylıq saylaw komissiyası haqqında”ǵı) biykar etildi.
Saylaw Kodeksi 18 bap, 103 statyadan ibarat.
Jańa qabıl qılınǵan Saylaw Kodeksi bir qatar jańalıqlardı óz ishine alǵan.
Atap aytqanda:
– Nızamshılıq palatasında Ekoháreket wákilleri ushın kvota ajıratıw institutı tamamlandı ;
– talabanlardı xalıq deputatları rayon (qala) Keneslerine puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları tárepinen kórsetiw tártibi biykar etildi;
– saylawshılardıń birden-bir elektron dizimin júritiw tártibi nızam tárepinen tártipke salındı;
– siyasiy partiyalar tárepinen imza jıynawda saylawshılar tárepinen bir qancha partiyalardı jaqlap imza qoyıw imkániyatı berildi;
– saylaw uchastkalarında uchastka saylov komissiyasınıń dawısların sanaw haqqındaǵı bayannamasınıń asıǵıslıq penen jámiyetshilik dodalawı ushın 48 saattan kem bolmaǵan waqıtta ilip qoyıw tártibi ornatıldı;
– uchastka saylaw komissiyalarınıń dawıs beriw waqtı tamlanǵanınan keyin ámelge asırılatuǵın anıq háreketleri názerde tutıldı (dawıslardı sanaw, bayannamalardı dúziw, okrug saylaw komissiyaları menen óz-ara baylanısları h.t.b.);
– uchastka saylaw komissiyası aǵzalarınıń yarımınan kóbi bir mekemeden usınılıwı múmkin emesligi belgilep qoyıldı;
– xalıq deputatları rayon (qala) Keneslerinde talqılanatuǵın xám usınılatuǵın uchastka saylaw komissiyaları aǵzaları talabanları boyınsha jámiyetlik birlespeleri hám shólkemleriniń usınısları alınıwı tártibi ornatıldı;
– saylaw okruglarin dúziwde saylaw okruglarındaǵı saylawshılar sanınıń jol qoyılatuǵın eń kóp bolıwı on payızdan aspawı tártibi ornatıldı;
– puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarına saylawlarda baqlawshı sıpatında qatnasıw huqıqı berildi;
– Nızamshılıq palatasına, máhálle Keńeslerge saylaw bir waqıtta ótkerilgen jaǵdayda, Nızamshılıq palatası deputatları saylawın ótkiziwshi okrug saylaw komissiyaları tárepinen birden-bir saylaw uchastkaların dúziw tártibi ornatıldı;
– saylawlarda dawıs beriw waqtı 08:00 dan 20:00 ge etip belgilendi;
– saylawshılar Oraylıq saylaw komissiyasınıń rásmiy veb-saytında saylawshılardıń dizimi haqqındaǵı ózi ushın kerekli maǵlıwmatlardı alıw imkániyatına iye bolıwı hám basqalar belgilengen. Barlıq puqaralar saylaw nızamshılıǵına kiritilgen jańalıqlardan xabardar bolıwı hám ózleriniń saylaw huqıqların ámelge asırıwda bul imkániyatlardan tolıq paydalanıwları tiyis.

Kayrat Kıpshakbaev
Qaraqalpaqstan Respublikası
Nókis rayonlar aralıq hákimshilik sudınıń sudyası